Onze West-Vlaamse ‘waterdraak’: provinciaal soortactieplan voor de kamsalamander
Naast de geelgors, boomkikker en eikelmuis krijgt ook de kamsalamander van de Provincie West-Vlaanderen extra bescherming aangeboden, in de vorm van een provinciaal soortactieplan. De kamsalamander heeft een fantastisch uiterlijk en doet meer denken aan een leuk tekenfilmfiguurtje, een ‘waterdraak’ als het ware. Ze zijn de grootste onder de watersalamanders, met mannetjes van 11 tot 15 cm en vrouwtjes van 18 cm. Hun opvallendste kenmerk is hun hoge en sterk gekartelde rugkam, die iedereens aandacht trekt.
Op de Rode Lijst van de amfibieën in Vlaanderen staat de soort als kwetsbaar aangeduid en ook volgens Europese normen heeft de kamsalamander nood aan bescherming. Bovendien bevinden meer dan 1/3 van hun vindplaatsen in Vlaanderen zich in onze provincie, in West-Vlaanderen. Daarnaast is hun opvallende uiterlijk een bijkomende reden om de watersalamandersoort te beschermen, ideaal om binnen het kader van het provinciale biodiversiteitsbeleid op te nemen.
(lees verder onder afbeelding – kamsalamander in profiel)
Om de verdere achteruitgang van de kamsalamander tegen te gaan, kunnen we een aantal concrete acties uitvoeren. Hun biotoop beperkt zich tot kleine geïsoleerde vindplaatsen in de zandstreek, polders, duinen en leemstreek. Een grote boosdoener daar is de aanwezigheid van vissen. Zij eten namelijk de eieren en larven op, soms zelf ook volwassen exemplaren van de kamsalamander.
De aanwezigheid van grotere poelen is dus niet per se een garantie voor het bestaan en de instandhouding van de kamsalamander. Poelen die makkelijk overstroomd raken, riskeren telkens gekoloniseerd te worden door vissen. Je kan de kamsalamander daarom vaak vinden in oude kleiputten, met wel een geschikte landbiotoop. Want tijdens de winter verblijven de watersalamanders aan land, in een nabij loofbos, het struweel of brede hagen en heggen.
(lees verder onder afbeelding – verspreiding in Vlaanderen)
Een andere belangrijke plantensoort in dit verhaal zijn de waterplanten. Tijdens het paarseizoen worden de eitjes namelijk 1 per 1 afgezet op de bladeren van zulke waterplanten. Het blad wordt rond het eitje geplooid. Verder biedt de poel ook een waaier aan voedsel voor de kamsalamander. Ze zijn niet kieskeurig en eten zowat alles, gaande van waterinsecten en slakken tot regenwormen en bloedzuigers.
Zelf hebben ze natuurlijk ook het gevaar om opgegeten te worden. Niet alleen vissen zijn een predator van de kamsalamander, ook allerhande watervogels zoals reigers en meeuwen pikken al graag eens een kamsalamander mee. Ook een bosuil of een waterhoen zou hen durven opeten. De larven en eitjes van de kamsalamander belanden dan weer vaak in de bek van een stekelbaars of libellenlarven.
(lees verder onder afbeelding – ideale kamsalamanderpoel)
Met de Provincie zetten we in op het verbeteren van de biotoopkwaliteit, het vergroten van hun leefgebied en het verbinden van gescheiden populaties. Algemeen is het nodig om schuilplaatsen, voortplantingspoelen en voedsel te voorzien voor de kamsalamander. Het graven van nieuwe poelen, het herstel van vervuilde poelen en het afvissen ervan is al een stap in de goede richting. Extra waterplanten aanbrengen, een bloemrijke ruigte rond de poel installeren en hagen en houtkanten plaatsen is een tweede stap. Tot slot is het aanleggen van houtstapels, het sensibiliseren van landbouwers en haageigenaars en het verbeteren van de milieukwaliteit ook belangrijk voor de bescherming van de kamsalamander.
Wat kan je nu zelf doen als particulier om de kamsalamander verder te helpen? Een laagdrempelige manier is om mee te zoeken naar de kamsalamander, en zo te inventariseren waar we de soort kunnen vinden. Verder kan je je bestaande poel goed onderhouden en afvissen of een nieuwe poel graven. Een bloemrijk grasland aanleggen, een houtkant planten of een houtstapel voorzien zijn ook al veel waard.
(lees verder onder afbeelding – kamsalamander in het water)
De coördinatie van dit alles verloopt in nauwe samenwerking met de Regionale en Stad-Landschappen en Inagro. Ook is er de Amfibieën- en Reptielenwerkgroep Hyla van Natuurpunt, wiens medewerking we sterk waarderen. Het hoofddoel blijft het behoud van de populatie van de kamsalamander in West-Vlaanderen, maar stiekem hopen we toch ook op iets van uitbreiding. Het zou fijn zijn mochten onze inspanningen lonen!