Fietsen door een fort?
Fietsen aan de kust. Het is een thema dat je op vele manieren kan invullen. Van kustfietssnelweg tot belevingspunten voor recreatieve fietsers. De problematiek van de fietssnelweg is me intussen bekend. Maar die recreatieve invalshoek boeit me ook. Team Recreatie van Westtoer nam me mee op fietstocht in Nieuwpoort en De Panne. Van jachthaven naar duinen. Van vuurtoren naar Fort Nieuwendamme. Mooie plekjes en veel verfrissende ideeën!
Ik trap een open deur in als ik zeg dat steeds meer West-Vlamingen de natuur opzoeken om te ontspannen. En ik heb al vaak herhaald dat er te weinig natuur is om al die West-Vlamingen en onze vele bezoekers een plaatsje te geven. Iets wat dan weer voor spanningen zorgt bij de natuurbeschermers. Zij stellen met pijn in het hart vast dat de al zo broze natuurgebieden onder de voet dreigen gelopen te worden.
Ik hoor je al denken: “Wat heeft dit nu te maken met fietsen aan de kust?” Verrassend veel, zo werd me dit voorjaar duidelijk. Toen trok een aantal natuurverenigingen van de Middenkust me aan de mouw. Ze hadden vernomen dat Westtoer een nieuwe recreatieve fietsroute langs de Kust aan het uittekenen was en dat daar heel wat natuurgebieden in het vizier kwamen.
Gelukkig bleek al snel dat het alarm wat te snel was afgegaan en enkele constructieve overleggen later waren de violen opnieuw gelijkgestemd. Ik nam me toen wel voor om ook enkele potentiële twistpunten aan de Westkust eens te verkennen. Omdat een verwittigd gedeputeerde er twee waard kan zijn 😉.
Ik heb met Lien Phlypo en Tim Provoost (Team Recreatie Westtoer) afgesproken bij de fietsverhuurder in Nieuwpoort. Vaststelling: vorig jaar deden we onze gebiedsverkenningen nog met een ‘gewone fiets’. Dit seizoen is de keuze voor e-bike al geen keuze meer. Het is gewoon evident. Elektrisch fietsen staat gelijk voor ontspannen fietsen. Er blijft energie over om rond te kijken en gedachten uit te wisselen. Over de Groene Gordel rond Nieuwpoort bijvoorbeeld, onze eerste halte van de dag.
(lees verder onder de foto, met zicht op provinciedomein Koolhofput)
Een goed jaar geleden mocht ik ons jongste provinciaal domein Koolhofput openen. Tussen dit natuurreservaat en het spaarbekken van Nieuwpoort ligt een kreekgebied. Al fietsend ontdek je het potentieel van dit gebied. Er zijn kanalen, een jaagpad, de Oude IJzer en een voormalige zandwinningsput. Maar er is ook een bedrijvenzone met vrachtverkeer en wat oversteek-knelpunten die het fietsen er niet gemakkelijk op maken.
De Provincie West-Vlaanderen en de stad Nieuwpoort hebben lang geleden al in een masterplan eerste denkpistes voor een toekomstvisie voor de Groene Gordel in Nieuwpoort onderzocht. In 2018 werd gestart met de opmaak van een provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan (PRUP) voor een deel van het masterplan waarvoor bestemmingswijzigingen nodig zijn. Het gaat om het gebied rond de Kreek van Nieuwendamme, begrensd door de Ganzepoot, de Brugsevaart, een deel van het Spaarbekken, de IJzer en de Brugse Steenweg. Een gebied met potentie maar een dossier met heel wat knopen die nog moeten ontward worden.
(lees verder onder de foto, met zicht op Fort van Nieuwendamme)
We fietsen naar het Fort van Nieuwendamme, een plek die me meteen kan charmeren. We bevinden ons hier even op grondgebied Middelkerke, op een polderdijk. Het fort dateert uit de 16de eeuw. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwamen er bunkers op. Vandaag is het verdedigingswerk een beschermd monument, nauwelijjks te bereiken met de fiets, hoewel het langs de Dijken- en Geulenroute ligt. We bekijken het vanop een doodlopende toegangsweg. Hoe zou het zijn om door dit fort te fietsen of erover?
Een zot idee? Moet kunnen, want het zijn zulke verfrissende ideeën die ons pushen om verder te denken dan “is dit wel vergunbaar?” Vanuit die alles-kan-redenering vroeg Westtoer aan een ontwerpbureau om voor een twintigtal kustlocaties een bijzondere fietsbeleving uit te werken. We passeren er nog enkele tijdens onze rit. Zoals het IJzer-estuarium, een uniek natuurgebied van 130 hectare, gekend als Natuurreservaat IJzermonding.
(lees verder onder de foto, met zicht op het estuarium)
Je hebt er een prachtig uitzicht, maar geen faciliteiten zoals een fietsparking, een wc of onthaalpunt. Het zotte idee hier is om een stuk landtong op te heffen en zo een terras te creëren met een view. Van daaruit zou een fietspad de verbinding kunnen maken met de vuurtoren even verderop. Kleine hindernis: het traject loopt door een militair domein. De omheiningsdraad een beetje opschuiven? Lijkt me niet onoverkomelijk. Ik geef mijn contactpersoon bij Defensie door. Overleggen is een eerste stap om te komen tot een mooi verhaal.
Een zot idee? Moet kunnen en ik denk graag out of the box. Maar ik ben ook een pragmaticus. Wat ben je met een waslijst vol mooie plannen als die blijven hangen? We hebben nood aan handelsreizigers, mensen die de boer op gaan en de plannen voorleggen aan zo veel mogelijk instanties. Je moet de actieve motor zijn van je plan, zelf 10% inleggen en daarmee andere partners (en subsidiekanalen) over de streep trekken. Zo kom je tot een investeringsbudget waarmee je echt aan de slag kan.
(lees verder onder de foto, fietsen op de dijk)
Tot zover mijn pragmatische insteek, wellicht ook een beetje ingegeven door een opkomende honger. Na de lunch verleggen we onze fietsverkenning naar De Panne. Daar vervoegt Chris Timmermans het gezelschap. Chris is projectmanager bij Vedette, het Europees project dat focust op de Vlaamse Duinen, van Dunkerque tot Nieuwpoort. Ecologie en toerisme met elkaar verzoenen, dat is de uitdaging.
Kan je fietsen door de duinen van De Panne? Mij lijkt het niet meteen haalbaar, gezien het Natura 2000-statuut van dit gebied. Maar er is wel de betonnen dijk tussen strand en duinen. Die krijgt straks een facelift en dat opent mogelijkheden om het traject iets fietsvriendelijker te maken.
Op naar de Westhoekduinen, maar eerst nog een tussenhalte op de begraafplaats van De Panne. Daar neemt Chris me mee naar het monumentale graf van Maurice Calmeyn. Jawel, de man van het Calmeynbos. Vandaag is hij een beetje een vergeten figuur. Onterecht, zo blijkt. De landbouwingenieur, geboren in Brussel wijkt in 1911 uit naar De Panne. Daar heeft hij een groot duinengebied geërfd. Calmeyn is niet alleen ecoloog avant la lettre maar ook anti Leopold II avant la lettre.
(lees verder onder de foto, monumentale graf Maurice Calmeyn)
Al wie de duinen vervuilt, vermeldt hij met naam en toenaam op een schandpaal voor zijn huis. In 1912 schrijft hij een boek over de wantoestanden in Congo. Het levert hem weinig vrienden op. De jacht op olifanten kan ik niet goedkeuren, maar zijn kritische houding tegenover het kolonialisme maakt veel goed. Calmeyn geeft ook kritiek op het kapitalisme en eindigt zijn leven als vrijmetselaar en communist. Vandaar de opvallende symboliek op zijn grafmonument: hamer en sikkel en de maçonnieke driehoek. Calmeyn is wel zo genereus geweest om 118 hectare duinengebied én zijn zelf aangeplante bos te schenken aan de overheid.
(lees verder onder de foto, panorama Westhoekduinen)
Het Calmeynbos loopt over in de Krakeelduinen. En die palen dan weer aan de Westhoekduinen. We parkeren de fiets en lopen te voet naar een uitzichtpunt. Het panorama is overweldigend. Hier kan je nog in de verte turen en genieten van een ongerept landschap. Dit 345 hectare groot natuurreservaat moet je te voet verkennen. Je kan er makkelijk een dag in rondstruinen.
Wij fietsen verder, de Duinhoekstraat af, richting Frankrijk. Je volgt hier de rand van de Westhoekduinen. Het is een deeltje van de Kustroute, een fietsroute van 93 km langs onze Vlaamse kust. Het traject is eind vorig jaar gelanceerd als eerste van acht icoonfietsroutes in Vlaanderen.
(lees verder onder de foto, grensgebied Perroquet)
De Kustroute sluit aan op La Vélomaritime, het Franse vervolg op fietsen langs de kust. De 1 500 kilometer lange route start aan Perroquet, onze voorlaatste halte van de dag. De camping ligt in Bray-Dunes. Het café Perroquet 23 ligt dan weer op grondgebied De Panne. Het etablissement is aangekocht door ANB. De site ligt er wat verlaten bij. Er zijn plannen om hier een fietsonthaalpunt van te maken. Aan Vlaamse zijde zie je nog de restanten van spoorlijn 73. Aan Franse zijde is er al een fietspad. Westtoer droomt ervan om dit spoortraject om te vormen tot fietspad, richting Adinkerke.
In Adinkerke kan je dan de verbinding maken met de Cabourduinen, “één van de best bewaarde fossiele duingebieden in Noord-West-Europa“, weet Chris ons te vertellen. Het klinkt als muziek in de oren: alle duingebieden met elkaar verbinden via een fietsroute. Ik heb vandaag gezien en ervaren dat het recreatieve fietsen in de kustregio heel wat toeristisch potentieel in zich heeft. Nu nog wat missing links wegwerken, veilige oversteken inlassen en inderdaad het traject koppelen aan enkele wauw-belevingspunten. Ik ben mee in het verhaal!