Na een lange, zonnige periode is de herfst nu wel echt in het land. Buiten kan je het hier en daar al ruiken: mensen ontsteken hun kachel om de eerste koude buiten te houden en de weg in te zetten naar gezellige winterdagen. De geur uit de schouwen is wel niet altijd even gezellig. Ik stel me dan ook al snel de vraag of deze eeuwenoude methode van verwarmen wel nog van deze tijd is. Zouden we de opgeslagen CO2 in al dat hout niet beter laten zitten in plaats van het in onze atmosfeer te pompen? Is onze lucht niet al genoeg bedoezeld met allerlei fijnstofdeeltjes? En wat met alle diersoorten die afhankelijk zijn van houtige soorten om te overleven? Ik ging op onderzoek uit en merkte al snel dat duurzame houtverbranding niet per se slecht voor het milieu hoeft te zijn en dat het zelfs bijdraagt aan natuurbehoud!  

Hout verbranden nog actueel? 

De beheersing van vuur brengt ons terug naar het prille begin van de mensheid: het betekende toen een belangrijke stap vooruit in onze beschaving. Tot vandaag voelen we ons nog steeds verbonden tot vuur en het verbranden van hout. Hoewel met de komst van steenkool, stookolie en aardgas het aandeel van hout sterk verminderd, maakt toch nog een 20% van de Vlaamse bevolking gebruik van houtverwarming, hetzij maar in beperkte mate voor de hoofdverwarming (2%). Verwarmen met hout zit nog steeds in de lift, want het drukt de energieprijzen en zorgt ook voor een gezellige sfeer.  

Luchtverontreiniging  

Op vlak van luchtkwaliteit hebben we de laatste decennia al mooie vooruitgang geboekt. Vooral binnen de beleidsdomeinen mobiliteit, industrie en energie is er al heel wat verbeterd. Momenteel halen we dan ook de Europese luchtkwaliteitsnormen, maar deze van de Wereldgezondheidsorganisatie helaas nog niet. Aangezien het aandeel van de andere bronnen daalt, wordt de bijdrage van houtverbranding steeds meer vooraan te liggen. Bij een slechte verbranding komt er namelijk heel wat fijnstof, dioxines en PAK’s (Polycyclische aromatische koolwaterstoffen) vrij! De meeste luchtverontreiniging wordt veroorzaakt door oude kachels en slecht stoken. 

Hoe verbranden? 

Stoken via de Zwitserse methode zorgt voor de beste verbranding. Vijf zaken zijn essentieel voor het vermijden van vervuiling: goeie isolatie van het huis, het juiste type kachel, de juiste brandstof, goede plaatsing en onderhoud van de schoorsteen en een goeie manier van stoken. 

(lees verder onder afbeelding – Stoken via de Zwitserse methode zorgt voor de beste verbranding © WMF)

Goeie isolatie van het huis.

Dat spreekt eigenlijk voor zich. Hoe beter je huis geïsoleerd is, hoe minder je zal moeten verwarmen en hoe minder je dus moet stoken. Hoe je het ook draait of keert, houtverbranding blijft (ook op een duurzame manier) behoorlijk wat fijn stof uitstoten. 

Het juiste type kachel.

Kies ook zeker voor een kachel met het juiste vermogen. Dit is afhankelijk van de te verwarmen ruimte. Is deze klein? Ga dan voor een lager vermogen. Ook hier speelt de isolatiegraad van je huis mee. Ga daarnaast voor een gesloten kachel: open kachels verbruiken zuurstof vanuit de leefruimte en zorgen voor verbrandingsgassen in de woning zoals CO. Daarnaast stoten ze meer fijnstof uit.

Gesloten kachels verbruiken geen zuurstof uit de leefruimte en voeren de verbrandingsgassen af naar buiten. Een moderne kachel of pelletkachel hebben trouwens een veel lagere uitstoot dan oude kachels en voldoen aan strengere normen. Een pelletkachel is het beste als het over de uitstoot van fijnstof gaat. 

De juiste brandstof 

Zorg voor droog en zuiver hout. Indien je hout aankoopt, ga dan langs bij een erkende houthandelaar zodat je er zeker van bent dat het brandhout van een goede kwaliteit is. Indien je zelf hout gaat sprokkelen, laat je hout dan minstens 2 jaar drogen. Droog hout heeft een rendement dat tot 2,5 keer hoger is en stoot veel minder fijnstof uit.  

(lees verder onder afbeelding – houtkantenherstel)

Hoe draagt dit nu bij tot biodiversiteitsherstel? 

Houtkanten en knotwilgenrijen spelen van oudsher een belangrijke rol in ons landschap. Ze hadden een multifunctionele rol als afsluiting voor vee, windschermen voor gewassen, drainage van het weiland of het leveren van geriefhout, brandhout, vruchten en eetbare planten. Tegenwoordig zijn landbouwers hier minder afhankelijk van en staan deze kleine landschapselementen vaak letterlijk in de weg voor huidige manier van landbouwvoering.

Zo zijn intussen heel veel houtkanten verdwenen. Deze houtkanten en knotwilgen vormen echte hotspots van biodiversiteit en zijn een habitat voor heel wat plant- en diersoorten. Vele van deze soorten zijn samen met de houtkanten ook achteruitgegaan. Denk maar aan de boomkikker, geelgors, zomertortel, egel, hazelmuis en verschillende vleermuizen. Ze huisvesten ook heel wat typische plantensoorten en vormen soms zelf opvangplaatsen voor bepaalde bosflora.  

Voor een goed beheer van houtkanten en knotbomen dienen deze meestal om de 5 à 10 jaar afgezet te worden. Specifieke beheermaatregelen zijn soortspecifiek en variëren met de ouderdom van de houtkant. Recent werd een handig naslagwerk uitgebracht over de aanplant en het beheer van houtkanten, bomenrijen en heggen.  Het geoogste hout kan na voldoende lang drogen gebruikt worden als brandhout. Naast het gebruik als brandhout zijn er nog tal van andere mogelijkheden, zoals het gebruik van houtsnippers op akkers om er de bodemkwaliteit te verbeteren en het bouwen van takken, wilgenhutten en wilgenpoten voor de aanplant van nieuwe wilgenrijen.  

Allese tips voor een duurzame houtverbranding kan je hier nalezen: Brochure-houtverbranding.pdf westvlaamsemilieufederatie.be. Ook Stadlandschap Leie en Schelde zag er het nut van in en organiseerde daarom enkele gratis infoavonden rond betere houtverbranding. Inwoners van Zuid-West-Vlaanderen konden de lezing rond ‘Minder fijnstof door efficiëntere houtverbranding’ volgen, zowel in Wervik, Kuurne als Waregem. Want heel wat mensen verwarmen hun huis met hout, en terecht. Maar met enkele vuistregels kan er heel wat minder uitstoot en hinder voor de omgeving zijn.