Op weg naar een betere bodem: ploegloos boeren

Midden juli, tijdens een van de warmere dagen van de maand, ging ik langs bij landbouwer Norbert Deraedt en zijn vrouw Brigitte Dejonghe in het mooie Kemmel. Hun boerderij is doorheen de jaren veel veranderd en geëvolueerd. Maar ooit waren ze dé pioniers van de streek op het vlak van het ploegloos boeren: een landbouwtechniek waarbij de grond niet omgespit of gekeerd wordt.

Ik hoor de twijfelende stemmen al opgaan, en ook Norbert en zijn gezin stonden bij het begin ietwat sceptisch tegenover het project. Maar door de overtuigingskracht van Greet Ghekiere, momenteel adjunct-directeur bij Inagro, stapten ze in 1997 mee in het proefproject. Greet studeerde toen aan de Universiteit van Gent en deed voor haar thesis onderzoek naar nieuwe methodes om erosie aan te pakken bij de bron: de wegspoelende grond.

Door de bodem bij het bewerken niet om te woelen, blijft het organisch materiaal bovenaan geconcentreerd. Hierdoor kunnen gewasresten van een voorgaande teelt of groenbedekkers de kracht van afstromend water breken. Na afbraak dragen die gewasresten bovendien bij tot een hoger bodemorganische stofgehalte in de toplaag. Dit stimuleert de vorming van een meer stabiele bodem, zodat de bodemdeeltjes minder snel worden losgemaakt door de kracht van regen. Niet-kerende bodembewerking stimuleert tot slot ook het bodemleven, zodat meer infiltratie van regenwater kan plaatsvinden.

Kemmel ligt in een heuvelrijke regio, met veel velden gelegen op schuine stukken land. Nu, zoveel jaren later, beseft Norbert dat hij toen een slimme zet heeft gedaan. Op de dag van vandaag heeft hij namelijk geen afspoeling meer.

(lees verder onder de foto; bufferstrook in de omgeving)

Het is niet makkelijk om als landbouwer mee te gaan in zo’n proefproject en een sprong in het diepe te wagen, dat besef ik maar al te goed. Vele collega-boeren van Norbert zien dat zijn ietwat risicovolle zet vruchten heeft afgeworpen, én nog steeds afwerpt. Toch blijven ze moeilijk te overtuigen. Hij geeft ook eerlijk toe, de eerste jaren is er een lichte daling in je opbrengst, maar daarna herstelt zich dat helemaal. Bovendien zijn er geen bufferstroken meer nodig als je ploegloos boert.

Niet alleen het ploegloos boeren helpt tegen de erosie, maar ook het maximaal begroeid laten van de bodem speelt een rol. “Het minste sprietje houdt de aarde tegen”, legt Norbert uit. Vele sprieten hebben zo een grote impact. Daarnaast paste Norbert zijn bandenspanning aan: lage bandendruk op de tractor zorgt voor een betere bodem. In het begin werd hij helaas niet serieus genomen, maar ondertussen inspireerde hij vele loonwerkers om ook hun bandenspanning aan te passen.

Seizoenspacht

Tijdens ons gesprek bleek ook duidelijk dat Norbert geen goed woord over heeft voor het systeem van seizoenspacht. Hij is er van overtuigd dat seizoenspachters enkel uit zijn op kortstondig gewin, en dus geen aandacht of respect hebben voor het behoud van een goede bodemstructuur. Het jaar nadien ben je toch weg van dat specifieke veld en heb je er geen voordeel aan. Men draagt weinig zorg voor de grond, om er zo veel mogelijk winst uit te halen.

Die stelling bracht mij tijdens ons gesprek bij de wat filosofische vraag aan Norbert of hij misschien ook niet vindt dat we ons als samenleving te veel gedragen als seizoenspachters. Of om het enigszins provocerend te zeggen: Hebben we als mensheid Gods schepping niet bewerkt als verantwoordelijke rentmeesters, maar integendeel als seizoenspachters? Hebben we niet veel te weinig oog gehad voor de grenzen aan de milieugebruiksruimte? Ik zag Norbert en zijn vrouw toch even diep nadenken. Ik denk wel dat ze snapten wat ik bedoelde.

Maar laat ons optimistisch blijven. Het is nog niet te laat om beter ons best te doen en dan doen we best samen. Collectief hebben we allemaal de grenzen van het systeem opgezocht en ja, we zijn er soms over gegaan. Vroeger was dat helemaal normaal, maar nu moeten we samenwerken en voor een oplossing zorgen. Zoiets als ploegloos boeren maakt al een verschil. Laat ons hopen dat het goede voorbeeld van Norbert andere boeren inspireert. Zeker nu de klimaatverandering zorgt voor alsmaar fellere regenbuien, en dus meer kans op erosie.

(lees verder onder de foto; overleg met Norbert en zijn vrouw Brigitte)