Iedereen kent ze wel: de ranke populierenrijen langs de Damse Vaart. Het is een iconisch landschapsbeeld. Heel wat van die populieren hebben de leeftijdsgrens bereikt. Bomen kappen en verjongen: het is onvermijdelijk. Ik stel jullie meteen gerust. Het iconisch beeld blijft. Een nieuw beheersplan wordt opgemaakt en het kappen gebeurt in fases.

De Damse Vaart – met inbegrip van de kanaalbeplanting – is sinds 2017 beschermd als monument. Niet alleen het landschap en de esthetiek bepalen de waarde, maar ook het erfgoedverhaal erachter.  Even opfrissen: de aanleg van het kanaal gaat terug tot de 19de eeuw. Het uitgraven ging van start in 1809. In 1857 waren de werken volledig voltooid. Het resultaat was een 15 kilometer lange scheepvaartverbinding tussen Brugge en Sluis. Tot Breskens is men nooit geraakt.

Van in het begin was de Damse Vaart ook een publiekstrekker. Op een zomerse zondag ging men er zwemmen of vissen. Tijdens de winter werden de schaatsen aangebonden. Vandaag is de scheepvaart verleden tijd, maar de recreatieve aantrekkingskracht is gebleven. Wat misschien niet iedereen weet, is dat een deel van de Damse Vaart beheerd wordt als provinciaal domein. De kant van het jaagpad (fiets- en wandelzone) is ‘onze kant’, goed voor 11 hectare natuurdomein. De overkant is in handen van de Vlaamse Waterweg.

Als het gaat over het beheer van de populieren is er altijd overleg nodig, want de bomen staan zowel op de linker- als op de rechteroever. Bovendien loopt er ook een stukje vaart op Nederlands grondgebied. Het zou een beetje gek zijn om het beheersplan niet door te trekken tot in Sluis. Enkele jaren geleden is er al werk gemaakt van zo een bomenplan.

De specialisten stelden toen vast dat bijna 40% van de 5 700 populieren de leeftijdsgrens van tachtig jaar heeft bereikt. Onder hen tellen we ook 850  eeuwelingen. De Canadapopulier is een soort die het niet veel langer uithoudt, dus moet er wel nagedacht worden over een verjongingskuur.

Allese bomen zijn opgelijst. Er zijn nu al regelmatig controles op veiligheid en stabiliteit. Als een boom het op dat vlak laat afweten, grijpen we in. Het gaat meestal om individuele exemplaren. Straks zal het nodig zijn om sectie per sectie aan te pakken. Het kappen en vervangen gebeurt gefaseerd, over een periode van tientallen jaren. Het landschap wordt op die manier zo min mogelijk ‘onderbroken’.

(lees verder onder deze foto)

Ook de schapen behoren tot het totaalbeeld van de Damse Vaart. © Provincie WVL

Intussen groeit ook de belangstelling voor het totaalpakket van dit natuurgebied. Niet alleen de bomen zijn belangrijk. De kanaalbeplanting is meer dan dat. In de bermen en langs de oevers groeien er ook heel wat specifieke planten: Rode ogentroost, Hokjespeul, Kattendoorn, Gewone agrimonie, Pijpbloem, Ruige leeuwentand en maar liefst zeven wilde orchideëensoorten. 

En wat zit er in en op het water? Ook dat maakt deel uit van de biodiversiteit van de Damse Vaart. Die eigenheid moeten we zien te behouden. Het bomenplan krijgt daarom een uitbreiding. Het wordt nu een ‘geïntegreerd natuurbeheersplan’, met aandacht voor alle fauna en flora.

De opmaak van het plan gaat gepaard met nieuwe inspraakmomenten. Dit voorjaar start het overleg met de natuurbewegingen, overheden en omwonenden. In 2021 ligt er een afgewerkt beheersplan op tafel. We kunnen de bomen geen eeuwig leven geven, maar we willen het landschap en de biodiversiteit wel voor altijd behouden. Ik ben ervan overtuigd dat we het op sommige vlakken zelfs nog beter kunnen doen. De populieren die we vanaf 2021 zullen aanplanten, zijn inheems, dus sterker en duurzamer. Dat heeft dan weer zijn invloed  op het totale ecosysteem langs de Damse Vaart. Niet alleen de fauna en flora maar ook de recreant – jij en ik dus – zullen daar wel bij varen.